Ουλρίκε Μαρί Μάινχοφ, Καλημέρα σας, κυρία Παχλαβί
Τίτλος πρωτοτύπου: Offener Brief an Farah Diba
Εισαγωγή − Μετάφραση − Επίμετρο: Αλέξανδρος Κυπριώτης
Γλωσσική επιμέλεια: Λένα Κοψαχείλη
Σειρά: απέναντι-ανταμώματα / πολιτικά κείμενα
Σκίτσο εξωφύλλου: Μελίνα Γαληνού
Α´ έκδοση: Νοέμβριος 2022
ISBN: 978-618-85401-1-8
Σχήμα: 17εκ. Χ 12εκ.
Σελ. 96 / Τιμή: € 11,66
Όταν ο σάχης της Περσίας Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί επισκέφθηκε επισήμως την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας από τις 27 Μαΐου έως τις 4 Ιουνίου 1967 μαζί με την τρίτη σύζυγό του, τη Φαράχ Ντιμπά, ο Τύπος και τα ΜΜΕ εκθείαζαν την ομορφιά, την κομψότητα και την καλλιέργειά της, αποσιωπώντας την πολιτική κατάσταση και τις συνθήκες διαβίωσης στο Ιράν.
Η Ουλρίκε Μαρί Μάινχοφ, δημοσιογράφος που έκανε αίσθηση με την πολεμική των άρθρων της εκείνη την εποχή, επιλέγει να απευθυνθεί στη Φαράχ Ντιμπά, την κυρία Παχλαβί, για να αποκαλύψει στη γερμανική κοινή γνώμη την αλήθεια για τον σάχη της Περσίας και το Ιράν, γράφοντας και δημοσιεύοντας στο περιοδικό konkret την «Ανοιχτή επιστολή στη Φαράχ Ντιμπά», χωρίς να παραλείψει να αφήσει αιχμές τόσο για την πολιτική ηγεσία της Γερμανίας όσο και για τον ρόλο του γερμανικού Τύπου.
Φοιτητές και φοιτήτριες της Παιδαγωγικής Σχολής του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου χρησιμοποίησαν την επιστολή της Μάινχοφ και συνέταξαν μια προκήρυξη, την οποία μοίρασαν στις διαμαρτυρίες κατά του σάχη στις 2 Ιουνίου 1967. Μεταξύ άλλων σημείωναν: «Αυτή η “Ανοιχτή επιστολή στη Φαράχ Ντιμπά” σκοπό έχει να συμβάλει στην κατανόηση των διαμαρτυριών κατά των απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσης, ανεξαρτήτως του αν αυτές υφίστανται στη Γερμανία, στο Βιετνάμ, στην Ελλάδα, στην Περσία ή σε κάποιο άλλο μέρος του κόσμου».
Ο απολογισμός εκείνης της ημέρας των κινητοποιήσεων στο Βερολίνο ήταν πολλοί τραυματίες και ένας νεκρός. Λίγες ημέρες αργότερα η Μάινχοφ θα ακουγόταν να λέει στο σχόλιό της στη γερμανική τηλεόραση για την επίσκεψη του σάχη: «Οι διαμαρτυρίες εναντίον του αρχηγού ενός αστυνομικού κράτους ξεσκέπασαν το δικό μας κράτος ως αστυνομικό κράτος. Η τρομοκρατία της αστυνομίας και του Τύπου κορυφώθηκαν στις 2 Ιουνίου στο Βερολίνο».
Η επιστολή της Ουλρίκε Μαρί Μάινχοφ μεταφράζεται και δημοσιεύεται μαζί με το κείμενο της φοιτητικής προκήρυξης, συνοδευόμενη από εκτενές επίμετρο τόσο για την ίδια όσο και για την πολιτική ιστορία του Ιράν και της Γερμανίας.
Συνεντεύξεις
Συνομιλία με τον Αντώνη Φράγκο, στον ραδιοφωνικό σταθμό Στο Κόκκινο, στην εκπομπή ⇒ Durruti Club (28/05/2023)
Συνομιλία με τον Βαγγέλη Μπουμπάκη στη ραδιοφωνική εκπομπή ⇒ extreme ways (28/02/2023)
Κριτικές
«Το τολμηρό για τις συγκυρίες μας βιβλίο με την ανοιχτή επιστολή της Μάινχοφ προς την φαινομενικά αφελή αστή Φαράχ Ντιμπά, τρίτη σύζυγο του Σάχη του Ιράν (μόρφωση, λούσα και χλιδάτη ζωή η ίδια, ψευδείς ισχυρισμοί για τις συνθήκες ζωής της πλειοψηφίας των πολιτών, φιλανθρωπίες και εκδηλώσεις πολιτισμού αργότερα για το θεαθήναι) είναι το δεύτερο της εκδοτικής προσπάθειας του Αλέξανδρου Κυπριώτη […] και του νεοσύστατου εκδοτικού οίκου η βαλίτσα. Είναι και αυτό, όπως ο Μπλουμφελντ του Φραντς Κάφκα ένα μικρόσχημο χάρτινο αντικείμενο τέχνης με υπέροχο εξώφυλλο από τη Μελίνα Γαληνού, πλούσιο επίμετρο του εκδότη για τη Μάινχοφ, την πολιτική ιστορία του Ιράν και της Γερμανίας, διαφωτιστική εισαγωγή και μετάφραση και πάλι εξαιρετική.»
«Η επιστολή αυτή η οποία συνέβαλε στη συλλογική αφύπνιση σχετικά με την πολιτική κατάσταση και τις συνθήκες ζωής στο Ιράν, καθώς χρησιμοποιήθηκε στις προκηρύξεις των διαδηλώσεων κατά του σάχη, κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά σε βιβλίο με τίτλο «Καλημέρα σας, κυρία Παχλαβί» (εκδόσεις Βαλίτσα), σε μετάφραση και με διαφωτιστική εισαγωγή και επίμετρο του Αλέξανδρου Κυπριώτη. Αξίζει να διαβαστεί όχι μόνο για όσα γνωστοποιεί στους αναγνώστες της εποχής, αλλά κυρίως γιατί αποκαλύπτει όσα αποσιωπούσε το μεγαλύτερο μέρος του Τύπου. »
«Ένα καλαίσθητο τομίδιο εκδόθηκε πρόσφατα εισάγοντας τον αναγνώστη στην νεότερη ιστορία του Ιράν και όχι μόνο […] Την πολύ κατατοπιστική εισαγωγή, την ωραία μετάφραση και το εξαιρετικό επίμετρο του βιβλίου έχει κάνει ο Αλέξανδρος Κυπριώτης, παρέχοντας στον αναγνώστη τις απαραίτητες ιστορικές πληροφορίες, που εισάγουν με πληρότητα στο θέμα. […] Διατρέχοντας τις σελίδες του βιβλίου αναρωτιέται κανείς πόσο θράσος και κυνισμό χρειάζεται να έχει κανείς για να ζητά, όπως κάνει σήμερα ο γιός του Σάχη, που ζει στο εξωτερικό, να αναγνωρισθεί ως ο “συνήγορος του ιρανικού λαού στις συζητήσεις με διεθνείς δυνάμεις”! Το πιόνι αυτό του Δυτικού ιμπεριαλισμού ονειρεύεται “παλινορθώσεις του θρόνου του παγωνιού” καθώς ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός και το Ισραήλ του Νετανιάχου νομίζουν ότι μπορούν να εκμεταλλευτούν την δίκαιη οργή του Ιρανικού λαού για ένα θεοκρατικό καθεστώς που διαψεύδει οικτρά τις προσδοκίες του επαναστατικού 1979.»
«Στα τέλη του 2022 κυκλοφόρησε το δεύτερο βιβλίο του νέου εκδοτικού οίκου “η βαλίτσα”. […] Το αγόρασα κι αυτό όπως και το πρώτο […] για την αίσθηση του “χειροποίητου” που δίνουν και οι δύο εκδόσεις. Ωστόσο στις γιορτές το χρησιμοποίησα σαν στολίδι στη βιβλιοθήκη μου –παίζουν κι αυτόν τον ρόλο τα βιβλία όταν είναι όμορφα φτιαγμένα– κι ανέβαλλα να το αρχίσω καθώς πολλά δεν συνηγορούσαν υπέρ του: 1. Τίτλος πρωτοτύπου: Ανοιχτή επιστολή στη Φαράχ Ντιμπά, 1967 – ξεχασμένο πρόσωπο, μακρινό πλέον παρελθόν και ίσως παρωχημένο θέμα. 2. Ουλρίκε Μάινχοφ: “η διαβόητη καταδικασμένη τρομοκράτισσα” – πιθανόν μια τυπικά καταγγελτική επαναστατική προ-προκήρυξη. 3. Αφορμή της ανοιχτής επιστολής: η επίσκεψη του σάχη στη Γερμανία και οι επικρατούσες τότε συνθήκες ζωής στο Ιράν – τρέχα γύρευε. Συν μια απειλητική “προειδοποίηση” στο οπισθόφυλλο: “Δεν ξέρω αν υπάρχουν άνθρωποι που μετά την ανάγνωση αυτού του βιβλίου θα μπορούν να κοιμούνται τη νύχτα χωρίς να ντρέπονται”… Η συγκυρία το ’φερε να το διαβάσω τη βδομάδα της κηδείας τού «τέως» και κάθε ενδόμυχη επιφύλαξη κατατροπώθηκε από την επικαιρότητα και τις τραγικές αναλογίες χρόνων, τόπων και ανθρώπων. Το γερμανικό έντυπο “Νέα Επιθεώρηση” στις 7& 14/5/1967, δηλαδή λίγο πριν από την επίσημη επίσκεψη, όπως επιτάσσουν τα δημοσιογραφικά αντανακλαστικά που ακολουθούν τη… σωστή πλευρά της συγκυρίας, είχε επίσης εγκαίρως δημοσιεύσει συνέντευξη της Φαράχ Ντιμπά Παχλαβί. Τις γραφικές απαντήσεις της αντιπαραβάλλει η Μάινχοφ στην ανοιχτή επιστολή της σε αντίστιξη με τα ανατριχιαστικά στοιχεία για την τότε καθημερινότητα στο Ιράν από το βιβλίο “Περσία, μοντέλο αναπτυσσόμενης χώρας ή Η δικτατορία του ελεύθερου κόσμου”, που είχε κυκλοφορήσει πρόσφατα από έναν Ιρανό αυτοεξόριστο στη Δυτική Γερμανία, τον Μπαχμάν Νιρουμάντ, και το οποίο είχε προλογίσει ο ήδη διακεκριμένος Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ γράφοντας και το εξής: “Από την ανατροπή του Μοσαντέγ και μετά, το Ιράν δεν προσφέρεται πια για πηχυαίους τίτλους. Γεμίζει μόνο με τις κουτσομπολίστικες στήλες. Εκεί, αν μας ρωτήσει κανείς, δεν έχει πια κρίση, παρά μόνο παραμύθια στον θρόνο του παγονιού. Διότι από το γεγονός ότι το Ιράν αργοπεθαίνει έχουμε διπλό όφελος εμείς: αφενός κερδίζουμε χρήματα και αφετέρου ψυχαγωγούμαστε”. […] Τελικά η απειλητική “προειδοποίηση” του οπισθόφυλλου είχε γραφεί από τη Μάινχοφ για το βιβλίο του Νιρουμάντ. Προφανώς τη συγκλόνισε. Η ίδια ίσως δεν ξανακοιμήθηκε τα επόμενα εννιά χρόνια. Δεν βλάπτει να θυμόμαστε ή να νιώθουμε για πρώτη φορά τι σημαίνει το ρήμα “συγκλονίζομαι”. Κι αν υποκύπτουμε τη νύχτα, τουλάχιστον ας μην κοιμόμαστε χωρίς ντροπή και τη μέρα.»
«[…] η Μάινχοφ περιγράφει εν συντομία την κατάσταση που υπήρχε στο Ιράν επί σάχη, αποκαλύπτοντας στο κοινό της Γερμανίας μια πραγματικότητα την οποία απέκρυπταν τα μεγάλα ΜΜΕ: φτώχεια, πείνα, αρρώστιες, παιδική θνησιμότητα (1 στα 2 παιδιά), παιδική εργασία (14 ώρες δουλειά τη μέρα), διαβίωση σε τρώγλες και σε σπηλιές, ναρκωτικά, καταστολή, λογοκρισία κ.λπ., ενώ ταυτόχρονα ο ίδιος ο σάχης απομυζούσε τα εκατομμύρια της αναπτυξιακής βοήθειας προς τη χώρα. […] Το εκτενές επίμετρο αποτυπώνει όλο το πολιτικό πλαίσιο της εποχής, τόσο στο Ιράν (π.χ. την απόφαση του Μοσαντέκ για εθνικοποίηση του πετρελαίου, το 1951, και την ανατροπή του, το 1953) όσο και στη Γερμανία.»
«Η επιστολή της Μάινχοφ καίει απ’ άκρη σ’ άκρη. […] στέκεται θαρραλέα και παραθέτει τα δυσάρεστα εγκληματικά γεγονότα του τυραννικού καθεστώτος στο Ιράν, αντικρούοντας τις δηλώσεις της αυτοκράτειρας στην οποία απευθύνεται με μια δόση ειρωνείας και αμφισβήτησης. […] ξεσκεπάζει όσα υπήρχαν καλυμμένα κάτω από τον αστραφτερό μανδύα της αδιαφορίας και της άγνοιας […] Όλα αυτά συγκρούονται με τα λεγόμενα της κυρίας Παχλαβί που περιέγραφε μια χώρα σε πλήρη τάξη και ευημερία, σαν να ζούσε σε άλλη χώρα, σαν να αδιαφορούσε ή σαν να μην γνώριζε. […] Ο Κυπριώτης με το επίμετρο / μελέτη του παρόντος τόμου – που διαβάζεται και ως έξοχο δείγμα μυθοπλασίας τεκμηρίωσης – φιλοτέχνησε με λεπτομέρεια και μετέφερε με ακρίβεια το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον της εποχής στο Ιράν αλλά και στη Γερμανία. Η ιστορία αποκαλύπτεται και τα γεγονότα μένουν γυμνά και ωμά μπροστά στον άναυδο αναγνώστη […] Εμβληματική έκδοση η συγκεκριμένη, λειτουργεί ως παράθυρο με θέα τον κόσμο χωρίς σύνορα, χιλιομετρικές και χρονικές αποστάσεις. Και τα κείμενά της – ανοιχτή επιστολή και επίμετρο – μας αφυπνίζουν, μας ωθούν να κοιτάξουμε δίπλα μας και γύρω μας, να διεκδικήσουμε, να συμπράξουμε, να ονειρευτούμε, να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τον κόσμο που “ακόμα δυσκολεύεται να μοιράσει τουλάχιστον δίκαια τις αδικίες του”.»
«Παρότι εδώ, τουλάχιστον φαινομενικά, έχουμε να κάνουμε με μια έκδοση δοκιμιακού, αρχειακού και ερευνητικού χαρακτήρα, η ανάγνωσή της μου ανάδευε διαρκώς στη μνήμη το συγκλονιστικό Επιχείρηση σφαγή, το μη μυθοπλαστικό μυθιστόρημα του Ροδόλφο Ουόλς. Το Καλημέρα σας, κυρία Παχλαβί είναι ένα υβριδικό κατασκεύασμα που υπερβαίνει τα όρια του είδους στο οποίο ανήκει. Η αναζήτηση της αλήθειας, η μη λήθη για να θυμηθούμε τη λογοτεχνία του Χάινριχ Μπελ, αποτελεί το διακύβευμα. Όμως, δεν είναι ένα απλό ρεπορτάζ αυτό, δεν είναι μια απλή παράθεση γεγονότων. […] Διαβάζοντας κανείς αυτό το βιβλίο νιώθει ένα άβολο συναίσθημα, ένα σφίξιμο, μια συνήθης παρενέργεια της αλήθειας. Θα μπορούσε να μην είναι τόσο έντονο το συναίσθημα αυτό, να αρκούσε το ό,τι έγινε, έγινε, δεν αρκεί όμως, γιατί η επικαιρότητα δεν αφήνει τον πόνο να υποχωρήσει, την πληγή να γιατρευτεί, η τριγύρω πραγματικότητα έρχεται διαρκώς να υπενθυμίσει τη ρήση της Μάινχοφ: Είναι λες και ένας άδικος κόσμος ακόμα δυσκολεύεται να μοιράσει τουλάχιστον δίκαια τις αδικίες του.»
Επικοινωνία
η βαλίτσα / εκδόσεις
Email: valitsa [@] valitsa.org
Website: valitsa.org/valitsa-publications